نحوه تولید اشباع
مقدمه
در این مقاله، به دنیای شگفت انگیز اشباع چوب سفر می‌کنیم و به طور کامل و جامع به بررسی نحوه تولید اشباع می‌پردازیم. اشباع چوب، که به آن آغشته‌سازی چوب هم گفته می‌شود، فرآیندی حیاتی در صنعت چوب است که باعث می‌شود چوب در برابر عوامل مخرب محیطی مانند رطوبت، قارچ، حشرات و پوسیدگی مقاوم شده و عمر مفید آن به طور چشمگیری افزایش یابد.
چرا اشباع چوب اهمیت دارد؟
چوب، ماده‌ای طبیعی و بسیار کاربردی است که در صنایع مختلفی مانند ساختمان‌سازی، مبلمان‌سازی و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما چوب خام به تنهایی در برابر عوامل محیطی آسیب‌پذیر است. رطوبت، دشمن اصلی چوب است و باعث می‌شود که چوب متورم شده، تاب بردارد و زمینه برای رشد قارچ‌ها و حشرات فراهم شود. تولید اشباع راه حلی برای این مشکل است. با اشباع کردن چوب، می‌توان مقاومت آن را در برابر رطوبت، پوسیدگی، قارچ و حشرات افزایش داده و طول عمر آن را به طور قابل توجهی بالا برد.
مراحل تولید اشباع (نحوه تولید اشباع)
تولید اشباع فرآیندی چند مرحله‌ای است که در آن چوب با مواد شیمیایی محافظت کننده آغشته می‌شود. مراحل اصلی این فرآیند عبارتند از:
1. آماده‌سازی چوب
در این مرحله، چوب‌ها برش خورده و سطح آنها صاف و یکدست می‌شود. هرگونه ترک، گره یا عیب در چوب باید برطرف شود تا مواد اشباع کننده به خوبی در آن نفوذ کنند.
2. خشک کردن چوب
قبل از اشباع، چوب باید به طور کامل خشک شود. رطوبت باقی‌مانده در چوب می‌تواند مانع از نفوذ کامل مواد اشباع کننده شود و کیفیت نهایی را کاهش دهد. معمولا چوب‌ها در کوره‌های مخصوص خشک می‌شوند تا رطوبت آنها به حد مطلوب برسد.
3. انتخاب مواد اشباع کننده
مواد شیمیایی مختلفی برای اشباع چوب استفاده می‌شوند. انتخاب ماده مناسب به نوع چوب، کاربرد نهایی و شرایط محیطی بستگی دارد. برخی از رایج‌ترین مواد اشباع کننده عبارتند از:
- CCA (Chromated Copper Arsenate): این ماده یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین مواد اشباع کننده است که مقاومت بسیار بالایی در برابر پوسیدگی و حشرات ایجاد می‌کند. اما به دلیل وجود آرسنیک، استفاده از آن در برخی کشورها محدود شده است.
- ACQ (Alkaline Copper Quaternary): این ماده جایگزینی برای CCA است و از نظر زیست محیطی بهتر است. ACQ مقاومت خوبی در برابر پوسیدگی و حشرات ایجاد می‌کند و برای استفاده در مصارف بیرونی مناسب است.
- Creosote: این ماده از تقطیر زغال سنگ به دست می‌آید و مقاومت بسیار بالایی در برابر رطوبت و پوسیدگی دارد. کرئوزوت بیشتر برای اشباع تراورس‌های راه‌آهن و تیرهای برق استفاده می‌شود.
- بورات‌ها: بورات‌ها مواد شیمیایی کم‌خطری هستند که مقاومت خوبی در برابر حشرات و قارچ‌ها ایجاد می‌کنند. این مواد بیشتر برای اشباع چوب‌هایی که در داخل ساختمان استفاده می‌شوند، کاربرد دارند.
- روغن‌های طبیعی: روغن‌های طبیعی مانند روغن بزرک و روغن صنوبر نیز می‌توانند برای اشباع چوب استفاده شوند. این روغن‌ها مقاومت چوب را در برابر رطوبت افزایش می‌دهند و ظاهری زیبا به آن می‌بخشند.
4. فرآیند اشباع
پس از انتخاب ماده اشباع کننده، نوبت به اجرای فرآیند اصلی می‌رسد. روش‌های مختلفی برای اشباع چوب وجود دارند که رایج‌ترین آنها عبارتند از:
- روش سلول پر (Full-Cell Process): در این روش، چوب در یک مخزن خلاء قرار گرفته و سپس با ماده اشباع کننده تحت فشار پر می‌شود. این روش باعث می‌شود که ماده اشباع کننده به طور کامل در تمام سلول‌های چوب نفوذ نموده و حداکثر مقاومت را ایجاد کند.
- روش سلول خالی (Empty-Cell Process): در این روش، ابتدا چوب در معرض خلاء قرار می‌گیرد، سپس ماده اشباع کننده وارد مخزن می‌شود و بعد از مدتی، فشار هوا برای خارج کردن ماده اضافی از سلول‌های چوب اعمال می‌شود. این روش مصرف ماده اشباع کننده را کاهش می‌دهد و برای چوب‌هایی که در معرض رطوبت کمتری قرار دارند، مناسب است.
- روش نوسانی (Oscillating Pressure Method): در این روش، فشار ماده اشباع کننده به صورت نوسانی بین فشار بالا و پایین تغییر می‌کند. این روش به نفوذ بهتر ماده اشباع کننده در چوب کمک می‌کند.
- روش غوطه‌وری (Dipping): در این روش، چوب برای مدت زمان مشخصی در مخزن حاوی ماده اشباع کننده غوطه‌ور می‌شود. این روش ساده‌ترین روش اشباع است، اما نفوذ ماده اشباع کننده در آن به اندازه روش‌های دیگر عمیق نیست.
- روش برس‌زنی (Brushing): در این روش، ماده اشباع کننده با استفاده از برس یا قلم مو بر روی سطح چوب اعمال می‌شود. این روش برای اشباع قطعات کوچک چوب یا تعمیرات جزئی مناسب است.
5. پساب‌زدایی و خشک کردن نهایی
پس از اتمام فرآیند اشباع، چوب‌ها باید از مخزن خارج شده و از مواد اشباع کننده اضافی پاک شوند. سپس چوب‌ها برای خشک شدن نهایی در فضای باز یا در کوره‌های مخصوص قرار می‌گیرند.
مزایای استفاده از چوب اشباع چیست؟
مهمترین مزایای چوب اشباع به ویژه چوب اشباع مسبن عبارتنداز:
- افزایش طول عمر: چوب مسبن در برابر عوامل مخرب محیطی مقاوم است و عمر مفید آن به طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
- مقاومت در برابر رطوبت: اشباع چوب باعث می‌شود که چوب در برابر رطوبت مقاوم شده و از تورم، تاب برداشتن و پوسیدگی آن جلوگیری شود.
- مقاومت در برابر قارچ و حشرات: مواد اشباع کننده از رشد قارچ‌ها و هجوم حشرات به چوب جلوگیری می‌کنند.
- کاهش نیاز به نگهداری: چوب اشباع شده نیاز به نگهداری و تعمیرات کمتری دارد.
- صرفه‌جویی در هزینه‌ها: با افزایش طول عمر چوب، هزینه‌های تعویض و تعمیرات در بلندمدت کاهش می‌یابند.
- کاربردهای متنوع: چوب اشباع مسبن را می‌توان در مصارف مختلفی مانند ساخت اسکله، پل، تراورس راه‌آهن، تیرهای برق، مبلمان فضای باز، حصارکشی و … استفاده کرد.
نکات مهم در خصوص نحوه تولید اشباع
- انتخاب چوب مناسب: نوع چوب تاثیر زیادی بر کیفیت اشباع دارد. چوب‌های نرم مانند کاج و صنوبر به دلیل ساختار سلولی بازتر، بهتر از چوب‌های سخت مانند بلوط اشباع می‌شوند.
- کنترل کیفیت: در تمام مراحل تولید اشباع، باید کنترل کیفیت دقیقی انجام شود تا از کیفیت نهایی محصول اطمینان حاصل گردد.
- رعایت نکات ایمنی: مواد شیمیایی مورد استفاده در اشباع چوب می‌توانند برای سلامتی مضر باشند. بنابراین، هنگام کار با این مواد باید از تجهیزات ایمنی مانند ماسک، دستکش و عینک استفاده کرد.
- توجه به مسائل زیست محیطی: در انتخاب مواد اشباع کننده و روش‌های تولید اشباع، باید به مسائل زیست محیطی توجه کرد و از موادی استفاده کرد که کمترین آسیب را به محیط زیست وارد می‌کنند. بهترین انتخاب در این زمینه استفاده از چوب مسبن است که یک چوب دوستدار محیط زیست می باشد.
سخن پایانی
تولید اشباع فرآیندی ضروری برای افزایش مقاومت و طول عمر چوب است. با اشباع کردن چوب، می‌توان از آن در برابر عوامل مخرب محیطی محافظت نموده و از مزایای بی‌شمار آن بهره‌مند شد. در نتیجه ی انتخاب مواد اشباع کننده مناسب و رعایت نکات ایمنی و زیست محیطی، چوبی مقاوم، زیبا و با دوام تولید می شود که سال‌ها زینت‌بخش محیط زندگی ما باشد. امیدواریم این مقاله اطلاعات جامع و کاربردی در خصوص نحوه تولید اشباع برایتان فراهم نموده و به شما در درک بهتر این فرآیند حیاتی در صنعت چوب کمک کرده باشد. از همراهی شما عزیزان صمیمانه سپاسگزاریم.
این مقاله توسط شرکت چوبگران بازبینی و صحت علمی آن تایید گردیده است.